El Atmanın Önlenmesi Davası Şartları ve Özellikleri

Mülkiyet Hakkının Korunması

Malik, mülkiyet hakkının sağladığı yetkileri, hukuk düzeninin sınırları içinde dilediği gibi kullanabilir.

Malikin eşya üzerindeki hâkimiyetiyetini haksız olarak engelleyen üçüncü kişilere karşı korunur. Bu koruma Türk Medeni Kanunu madde 683/2 uyarınca istihkak davası ve haksız el atmanın önlenmesi davaları ile gerçekleşir. Kanun malike sahip olduğu istihkak davası ve haksız el atmanın önlenmesi davası açma yetkisi ile mülkiyet hakkına ait yetkilerini üçüncü kişilere karşı kullanabilme imkanı sağlamıştır.

El Atmanın Önlenmesi (Müdahalenin Men-i) Davası:

El atmanın önlenmesi davası mülkiyet hakkının sağladığı yetkileri malik tarafından dilediğince kullanılmasını engelleyen üçüncü kişilere karşı açılan bir davadır. Zilyetliği bozan davranışların önlenmesi, durdurulması ve bu gibi davranışların tekrar edilmemesi amaçlanır. El atma tehlikesinin varlığı da bu davanın açılması için yeterlidir mevcut bir müdahale aranmaz.

Bu dava sonunda davalı belli bir davranışı yapma veya yapmamaya makhûm edildiğinden el atmanın önlenmesi davası bir edim davasıdır. Malikin ölmesi hâlinde mirasçıları ve intifa hakkı sahibi tarafından da dava açılabilir.

El Atmanın Önlenmesi Davasının Şartları;

1.     Malik, mülkiyet hakkına dayanmalıdır.

 

2.     Haksız müdahale veya saldırı olmalıdır. Müdahalede bulunan kişi, geçerli bir hakka dayanmamalıdır.

El Atmanın Önlenmesi Davasının Uygulama Alanları:

El atmanın önlenmesi davası mülkiyet hakkına dayandığı için malikin mülkiyet hakkına haksız saldırı söz konusu olan durumlarda uygulama alanı bulur. Türk Medeni Kanunu madde 683’de malikin hukuk düzeni sınırları içerisinde o şey üzerinde dilediği gibi kullanma, tasarrufta bulunma, yararlanma yetkisini haiz olduğu malını haksız olarak elinde bulunduran herkese karşı el atmanın önlenmesi davasını açabileceği öngörülmüştür.

Uygulamada sıklıkla karşılaşılan durumlar aşağıda belirtilmiştir;

• Eski malikin evi tahliye etmemesi durumunda yeni malik tarafından açılabilir.
• Haricen satışlarda eski malik tarafından taşınmazı iktisap eden kişiye karşı açılabilir.
• Kat karşılığı olan inşaat sözleşmelerinde kat maliklerinin onayı olmaksızın bağımsız bölümlerde projeye aykırı değişiklikler yapılması hâlinde kat malikleri tarafından açılabilir.
• Başkasına ait bir tarla üzerinde hasat yapılması hâlinde arsa maliki tarafından açılabilir.
• Hisseli tapularda hisse sahiplerinden birisi diğer hisse sahiplerinden birinin kullanımını engellemesi hâlinde kullanımı engellenen taraf söz konusu davayı açabilir.

 

El Atmanın Önlenmesi Davası ve Ecrimisil Davaları

Eğer el atmanın önlenmesi davası ile birlikte tazminat talep edilecekse söz konusu tazminat ecrimisil olacaktır. Burada haksız el atmayı gerçekleştiren kişinin sağladığı fayda nedeniyle tazminata hükmedilir.

Uygulamada ecrimisil, diğer bir deyiş ile haksız işgal tazminatı, zilyet olmayan malikin, malik olmayan haksız zilyetten isteyeceği tazminattır. Bu tazminat söz konusu taşınmazın haksız ve izinsiz kullanılması sonucuna bağlı olarak verilir. Ecrimisil davalarında haksız eylem tarihinden itibaren geçmişe dönük 5 yıllık haksız işgal tazminatı elde edilir.

Gayrimenkul Satışından Sonra Eski Malikin Tahliyesi:

Taşınmaz mülkiyeti, tapuya yapılacak tescil ile kazanılır, yani bir gayrimenkul satışından sonra yeni malik söz konusu taşınmaz üzerinde tescil ile birlikte kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkilerine haiz olur. Malikin tasarruf işlemi yapabilmesi, tescile bağlıdır. Eski malikin söz konusu taşınmazı tahliye etmemesi durumunda yeni malikin haklarına karşı haksız bir saldırı söz konusu olacaktır. Kural olarak, eski malik satıştan sonra taşınmazı derhâl tahliye etmekle yükümlüdür. Tahliye etmemesi ihtimalinde süre verilmesine gerek olmaksızın evin tahliyesi için ihtar çekilebilir ve bu ihtarda evin derhâl boşaltılması istenebilir. Eski malikin tahliyesi için, haksız el atmanın önlenmesi davası açılabilir. Çünkü yeni malikin mülkiyet hakkından kaynaklanan yetkilerinin kullanılması engellenmektedir. Taşınmaz için başvurulabilecek bir diğer hukukî yol ise taşınmaz teslim borcunun yerine getirilmesi davasıdır.

Menkul mal satışlarında satıcının alıcıya karşı yükümlülüklerinden ilki mülkiyetin nakli, ikincisi ise teslimdir. Türk Borçlar Kanunu hükümleri gereği menkul mal satışına ilişkin hükümler kıyasen gayrimenkul satışına da uygulanır. Söz konusu durumda eski malik mülkiyeti devir borcunu yerine getirmiş ancak teslim borcunu yerine getirmemiştir. Bu nedenle eski malike karşı taşınmazın teslim borcunun yerine getirilmesi davası açılabilir.

Söz konusu hukukî yolların farklılıkları;

1-     El atmanın önlenmesi davasında karar kesinleşmeden icraya konulamaz.

 

2-     Taşınmaz teslim borcunun yerine getirilmesi davasında verilen karar kesinleşmeden icraya konulabilir ancak taşınmazın dava tarihindeki değeri üzerinden nispî harca tabidir.

Uygulamada eski malikin tahliyesi için haksız el atmanın önlenmesi davası tercih edilmektedir. Bu dava sonucu verilen karar ile yeni malik söz konusu taşınmaz üzerinde mülkiyet hakkından dilediği gibi yararlanabilme yetkisini haiz olur. Öğretide benimsenen tanıma göre, “istihkak davası, zilyet bulunmayan malikin, malik olmadan malına zilyet bulunan kimseye karşı açtığı davadır.” Bu davanın amacı, malikin, eşya üzerindeki zilyetliğinin kurulmasını sağlamaktır. İstihkak davası, mülkiyet hakkına dayandığı için aynî bir dava olarak nitelendirilir. Bu nedenle zaman aşımına uğramaz, mülkiyet hakkı devam ettiği sürece istihkak davası açılabilir. Bu dava gerçek malikin tapudaki yolsuz kayıt sebebiyle malik gözükmemesi hâlinde açılmaktadır. Malik tapuda hak sahibi olarak gözüktüğü sürece vasıtasız zilyetliğini kaybetmiş olmaz ve gayrimenkul tamamen işgal edilmiş olsa dahi malik zilyetliğini kaybedilmiş olmayıp tecavüze uğramış olur. Bu sebeple uygulamada fuzuli işgalleri çıkarmak için haksız el atmanın önlenmesi davası açılır.

El Atmanın Önlenmesi Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Haksız el atmanın önlenmesi davasında Asliye Hukuk Mahkemeleri görevlidir ve bu davanın konusu bir taşınmaz olduğu için genel yetki kuralları uygulanmaz, taşınmazın bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemeleri yetkilidir.

El Atmanın Önlenmesi Davasında Zamanaşımı Süresi

El atmanın önlenmesi davası mülkiyet hakkına dayanmaktadır. Mülkiyet hakkı, mutlak bir haktır. Bu sebeple herhangi bir zaman aşımı süresine tabi değildir, yasal şartlar mevcut olduğu sürece bu dava açılabilir.

El Atmanın Önlenmesi Davasında Dava Masrafları

El Atmanın Önlenmesi davaları nispî nitelikli dava türlerindendir. Bu nedenlerle meni müdahale istenecek mal varlığı değerinin değerine göre dava masrafları da artacak ya da azalacaktır.

El Atmanın Önlenmesi Davasında Avukat Ücretleri

El Atmanın Önlenmesi davaları nispî nitelikli dava türlerindendir. Bu nedenlerle meni müdahale istenecek mal varlığı değerinin değerine göre avukatlık ücretleri belirlenecektir.